عوامل موثر بر طرح اختلاط بتن: ۸ عامل موثر

عوامل موثر بر طرح اختلاط بتن

روش تعیین مخلوط‌های بتنی در پروژه‌های گوناگون متفاوت است و به عوامل مختلفی، چون: روانی بتن، حباب هوای بتن، ملزومات سازه‌ای، اندازه سنگدانه‌ها و… بستگی دارد؛ عواملی که هر یک در مشخصات اجرایی طرح اختلاط تأثیر عمده‌ای دارند. در این مقاله از بلاگ رامکا بر آن هستیم ضمن تبیین روش‌های تعیین طرح اختلاط بتن، به بررسی کلیه عوامل موثر بر طرح اختلاط بتن بپردازیم. پس تا انتها همراه ما باشید.

روش تعیین طرح اختلاط بتن

طرح اختلاط بتن به دو صورت «مشخصات دستوری» و «مشخصات اجرایی» محاسبه می‌شود. در این میان، روش مستقیم مشخصات دستوری، تعیین دقیق نسبت‌های تمامی ‌اجزای تشکیل‌دهنده است؛ نسبت‌هایی که بیشتر حداقل مقدار سیمان بر حسب کیلوگرم در متر مکعب بتن و حداکثر نسبت وزنی آب به سیمان را تعیین می‌کنند.

در این دستورالعمل‌ها، مسئولیت کامل کفایت طرح مخلوط بر عهده نویسنده است و پیمانکار صرفاً مسئولیت تهیه بتن با نسبت‌های مشخص شده را داشته و تعهدی در قبال تأمین مقاومت نخواهد داشت. این در حالی است که در مشخصات اجرایی، مسئولیت متوجه تولیدکننده بتن است.


عوامل موثر بر طرح اختلاط بتن

عوامل مختلفی که بر نسبت‌های اختلاط بتن مؤثرند، عبارتند از: مقاومت فشاری، دوام بتن، اندازه و دانه‌بندی سنگدانه، حباب هوای بتن، کنترل کیفی و ملزومات سازه‌ای که در ذیل به تفکیک در باب هر یک توضیحاتی خواهد آمد.

۱) مقاومت فشاری

میزان مقاومت فشاری مخلوط بتنی، یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های بتن تولید شده است که بر بسیاری از خواص بتن سخت شده تأثیر می‌گذارد. میانگین مقاومت فشاری مورد نیاز در ۲۸ روزگی بتن، نسبت اسمی آب به سیمان مخلوط را تعیین می‌کند. عامل دیگری که بر استحکام بتن در سن معین مؤثر است و در دمای تعیین شده تحت عمل‌آوری قرار می‌گیرد، درجه تراکم مخلوط بتنی است.

رابطه بین نسبت آب به سیمان و مقاومت فشاری استوانه‌ای بتن در سن 28 روزه برای رده‌های مختلف مقاومتی سیمان و شکل سنگدانه درشت با افزودنی‌های روان کننده
رابطه بین نسبت آب به سیمان و مقاومت فشاری استوانه‌ای بتن در سن ۲۸ روزه برای رده‌های مختلف مقاومتی سیمان و شکل سنگدانه درشت با افزودنی‌های روان کننده

۲) کارایی و روانی بتن

میزان کارایی مورد نیاز بتن به سه عامل اصلی اندازه مقطع بتن‌ریزی شده، میزان آرماتور و روش تراکم وابسته است. برای بخش‌های باریک و پیچیده با گوشه‌های متعدد یا قطعات غیرقابل دسترس، بتن باید کارایی بالایی داشته باشد تا بتوان با تلاش معقول به تراکم کامل دست یافت.

به طور معمول میزان روانی و کارایی بتن، با آزمایش اسلامپ اندازه‌گیری می‌شود. گرچه آزمایش اسلامپ به طور دقیق نشانگر سایر ویژگی‌های کارایی، چون: کیفیت پرداخت، آب‌انداختگی و تمایل به جداشدگی نیست، ولی در حال حاضر بهترین آزمایش شناخته شده به منظور پیش‌بینی جای‌دهی و تراکم بتن است.

پس از انجام آزمایش اسلامپ، به منظور بررسی درجه چسبندگی مخلوط باید اطراف نمونه افت کرده را آهسته ضربه زد.

آزمایش تعیین اسلامپ بتن
آزمایش تعیین اسلامپ بتن

در این صورت، نمونه مخلوط چسبنده نشست کرده و سنگدانه‌ها از آن بیرون نمی‌افتند. چنین مخلوطی در سازه‌های دارای آرماتور زیاد آسان‌تر متراکم می‌شود.

۳) تعیین دوام از عوامل موثر بر طرح اختلاط بتن

دوام بتن نشان‌دهنده مقاومت آن در برابر شرایط تهاجمی محیطی است. بتن با مقاومت بالا، دوام بیشتری نسبت به بتن کم مقاومت دارد. در شرایطی که بتن لازم است دوام مناسبی داشته باشد، دوام نسبت آب به سیمان را تعیین می‌کند.

تخریب بتن ناشی از حملات مخرب
تخریب بتن ناشی از حملات مخرب

۴) حداکثر اندازه اسمی سنگدانه بتن

هر چه اندازه سنگدانه بزرگ‌تر باشد، سیمان مورد نیاز برای نسبت آب به سیمان کمتر است، زیرا کارایی بتن با افزایش حداکثر اندازه سنگدانه بیشتر شده و مقاومت فشاری با کاهش اندازه سنگدانه افزایش می‌یابد. در واقع استفاده از سنگدانه‌های بزرگ‌تر از ۱۹ میلی‌متر از نقطه نظر مقاومت هیچ بهبود قابل توجهی را ایجاد نمی‌کند.

بدین‌ترتیب حداکثر اندازه سنگدانه، نباید از ۱/۵ کوچک‌ترین بُعد داخلی قالب، ۳/۴ حداقل فاصله آزاد بین میلگردها و ۱/۳ ضخامت دال‌ها تجاوز کند. استانداردهای IS 456:2000 و IS 1343:1980 توصیه می‌کنند اندازه اسمی کل باید تا حد امکان بزرگ باشد.

ابر روان کننده بتن

ابر روان کننده بتن تایتان TITAN

حفظ اسلامپ طولانی، ویژه بچینگ و بتن‌ریزی در هوای گرم

ابر روان کننده بتن

ابر روان کننده بتن فیوژن پلاس +FUSION

افزاینده مقاومت بتن و کاهنده آب قوی در مدت کم

ابر روان کننده بتن

ابر روان کننده بتن نئون پلاس +NEON

افزایش اسلامپ بتن با نسبت آب به سیمان پایین در کوتاه‌مدت

ابر روان کننده بتن

ابر روان کننده بتن فیوژن FUSION

کاهنده سریع و قوی آب

دیرگیر بتن

دیرگیر بتن دلکو DELCO

بالا بردن زمان گیرش بتن در تابستان

ضد یخ بتن

ضد یخ ملات مایع اپکس APEX

تسریع‌کننده گیرش ملات، حاوی کلر

ضد یخ بتن

ضد یخ بتن مایع نیترو NITRO

تسریع‌کننده گیرش بتن، فاقد کلر

روان کننده بتن

روان کننده بتن ایندکس INDEX

افزایش اسلامپ بتن در پای کار، ویژه پمپاژ طولانی

روان کننده بتن

روان کننده بتن کربن CARBON

افزایش اسلامپ و مقاومت بتن در تابستان

فوق روان کننده بتن

فوق روان کننده بتن اوپال OPAL

افزایش میزان روانی بتن در لوله‌های طولانی پمپ

فوق روان کننده بتن

فوق روان کننده بتن توتال TOTAL

افزایش اسلامپ و مقاومت بتن در تابستان

ابر روان کننده بتن

ابر روان کننده بتن کریپتون KRYPTON

ویژه تولید بتن با حفظ اسلامپ در زمستان

۵) دانه‌بندی و نوع سنگدانه

دانه‌بندی سنگدانه‌ها در طرح اختلاط، بر میزان کارایی و روانی بتن و نسبت آب به سیمان مؤثر است. مخلوط‌های بسیار رقیق در تولید بتن مطلوب نیستند، زیرا این مواد چسبندگی در بتن ایجاد نمی‌کنند.

نوع سنگدانه نیز به شدت بر نسبت سنگدانه به سیمان جهت دستیابی به کارایی مطلوب و نسبت تعیین شده سیمان به آب مؤثر است. یکی از ویژگی‌های مهم سنگدانه مناسب در طرح اختلاط بتن، یکنواختی دانه‌بندی است که می‌توان با مخلوط کردن اندازه‌های مختلف سنگدانه در مخلوط بتنی به آن دست یافت.

تأثیر ‌اندازه سنگدانه و نسبت آب به سیمان بتن روی مقاومت بتن
تأثیر ‌اندازه سنگدانه و نسبت آب به سیمان بتن روی مقاومت بتن

۶) کنترل کیفیت

درجه کنترل را می‌توان از دیدگاه آماری با تغییرات در نتایج آزمایش تخمین زد. تغییر در استحکام، ناشی از تغییرات در خواص مواد تشکیل‌دهنده مخلوط و عدم کنترل دقت در بچینگ، اختلاط، قرار دادن، عمل‌آوری و آزمایش است.

هر چه اختلاف بین میانگین و حداقل مقاومت مخلوط کمتر باشد، میزان سیمان مورد نیاز کمتر است. عامل کنترل‌کننده این تفاوت به عنوان کنترل کیفیت شناخته می‌شود.

حباب هوا ساز بتن

حباب هوا ساز بتن هیرو HERO

افزایش کارایی و دوام در برابر سیکل ذوب و یخبندان

۷) حباب هوای بتن

حباب‌های هوا در مخلوط‌های بتنی، فواید زیادی دارند که از جمله آن می‌توان به بهبود مقاومت در مقابل یخ زدن و آب شدن، کاهش نفوذپذیری، بهبود کارایی و کاهش آب‌انداختگی اشاره کرد.

اضافه کردن حباب هوا ساز بتن در مخلوط‌های بتنی به دلیل ملاحظات حجمی‌ و ارتباط با سایر اجزای تشکیل‌دهنده بتن، نیاز به توجه ویژه در نسبت‌های اختلاط دارد. در مقایسه با مخلوط‌های بتنی بدون حباب هوا، حجم اضافی ایجاد شده با حباب‌های هوا از طریق کاهش در مقدار آب و مقدار ماسه جبران می‌شود.

حباب هوا مقاومت مخلوط‌های کم مایه را افزایش داده و امکان کاهش جزئی مقدار سیمان را فراهم می‌کند؛ اما در مخلوط‌های پُرمایه با عیار سیمان بیش از ۳۵۵ کیلوگرم در متر مکعب، معمولاً کاهش قابل ملاحظه در مقاومت ایجاد می‌شود.

مقدار هوای ایجادشده توسط عامل هوازا یا سیمان حباب هوازا تحت‌تأثیر عوامل زیادی است. به طور کلی مقدار هوا با افزایش اسلامپ، نسبت آب به سیمان یا مقدار ماسه افزایش می‌یابد.

افزایش مقدار ماسه با اندازه بین الک‌های نمره ۳۰ و نمره ۵۰، مقدار حباب هوا را بیشتر می‌کند. افزایش ریزدانه‌ها در ماسه، مقدار سیمان بیشتر، دمای بالاتر، زمان طولانی‌تر مخلوط کردن و افزودن پوزولان‌ها، باعث کاهش مقدار هوا می‌شود.

مقاومت فشاری معمول بتن‌های حاوی دوده سیلیس با و بدون عامل حباب هواساز
مقاومت فشاری معمول بتن‌های حاوی دوده سیلیس با و بدون عامل حباب هواساز

مقدار بهینه حباب هوا برای یک مخلوط بتنی، به مشخصات اجرایی وابسته است. میزان حباب هوا با حداکثر اندازه سنگدانه‌ها تغییر کرده و برای بتن مورد استفاده در ساختمان‌ها عموماً از حدود ارائه شده در جدول زیر تبعیت می‌کند.

برای دال‌های روی زمین مانند روسازی‌های بزرگراه‌ها، غالباً ۶ تا ۸% حباب هوا بدون توجه به حداکثر اندازه سنگدانه‌های درشت توصیه شده است. گرچه مقادیر هوا در رابطه با اندازه سنگدانه ارائه شده، ولی عملاً مقدار مطلوب به حجم هوای بخش ملات ماسه سیمان در بتن بستگی دارد.

حداکثر اسمی اندازه سنگدانه درشت (میلی‌متر)مقدار کل هوا (درصد حجمی)
شدید
مقدار کل هوا (درصد حجمی)
متوسط
۹٫۵۷٫۵۶
۱۲٫۵۷۵٫۵
۱۹۶۵
۲۵۶۴٫۵
۳۷٫۵۵٫۵۴٫۵
۵۰۵۴
۷۵۴٫۵۳٫۵
مقدار حباب هوا برای اندازه‌های مختلف سنگدانه‌های درشت

۸) الزامات سازه‌ای

عوامل اساسی مؤثر در نسبت‌های اختلاط، مقاومت و دوام هستند. نسبت‌های اختلاط بتن باید به صورتی باشد که مقاومت کافی جهت حمل بارهای زمان بهره‌برداری را تأمین کند. مقاومت مشخصه بتن، توسط طراح تعیین شده و معمولاً متناسب با تنش‌های مجاز در نظر گرفته شده در تحلیل سازه‌ای پیش‌بینی می‌شود.

به منظور دوام کافی، آیین‌نامه ساختمانی ACI(7) مقرر می‌دارد بتن با سنگدانه معمولی تحت شرایط یخ زدن و آب شدن، باید مقدار مناسبی حباب هوا داشته و عیار سیمان برابر با ۳۱۰ کیلوگرم بر متر مکعب باشد و بتنی که در معرض شرایط محیطی مختلف قرار دارد، باید ضوابط حداقل ارائه شده در آیین‌نامه ACI در خصوص نسبت‌های اختلاط بتن را برآورده کند.

بیشتر بخوانید: طرح اختلاط بتن آب بند

همان‌طور که گفته شد عوامل زیادی بر نسبت‌های اختلاط بتن مؤثرند؛ عواملی که هر یک با افزایش یا کاهش، تأثیر زیادی در میزان مقاومت و کارایی بتن بر جای می‌گذارند.

در این مقاله از بلاگ رامکا تلاش شد کلیه عوامل موثر بر طرح اختلاط بتن بررسی شده و به تفکیک اطلاعاتی در باب هر یک ارائه شود. امیدواریم با مطالعه این مطلب توانسته باشید به اطلاعات جامعی در این زمینه دست یابید.

منبع +

ابر روان کننده بتن

ابر روان کننده بتن تایتان TITAN

حفظ اسلامپ طولانی، ویژه بچینگ و بتن‌ریزی در هوای گرم

ابر روان کننده بتن

ابر روان کننده بتن فیوژن پلاس +FUSION

افزاینده مقاومت بتن و کاهنده آب قوی در مدت کم

ابر روان کننده بتن

ابر روان کننده بتن نئون پلاس +NEON

افزایش اسلامپ بتن با نسبت آب به سیمان پایین در کوتاه‌مدت

ابر روان کننده بتن

ابر روان کننده بتن فیوژن FUSION

کاهنده سریع و قوی آب

دیرگیر بتن

دیرگیر بتن دلکو DELCO

بالا بردن زمان گیرش بتن در تابستان

ضد یخ بتن

ضد یخ ملات مایع اپکس APEX

تسریع‌کننده گیرش ملات، حاوی کلر

ضد یخ بتن

ضد یخ بتن مایع نیترو NITRO

تسریع‌کننده گیرش بتن، فاقد کلر

روان کننده بتن

روان کننده بتن ایندکس INDEX

افزایش اسلامپ بتن در پای کار، ویژه پمپاژ طولانی

روان کننده بتن

روان کننده بتن کربن CARBON

افزایش اسلامپ و مقاومت بتن در تابستان

فوق روان کننده بتن

فوق روان کننده بتن اوپال OPAL

افزایش میزان روانی بتن در لوله‌های طولانی پمپ

فوق روان کننده بتن

فوق روان کننده بتن توتال TOTAL

افزایش اسلامپ و مقاومت بتن در تابستان

ابر روان کننده بتن

ابر روان کننده بتن کریپتون KRYPTON

ویژه تولید بتن با حفظ اسلامپ در زمستان

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.