انواع و اهمیت آزمایش‌های غیرمخرب
آزمایش‌های غیرمخرب به منظور کسب اطلاعاتی در مورد خواص معین از بتن بر روی نمونه‌ها یا سازه‌های بتنی انجام می‌شوند. این آزمایش‌ها را می‌توان در گروه‌های زیر دسته‌بندی نمود:
۱- آزمایش‌های ضربه‌زنی که در آنها بازتاب یک چکش دارای فنر داخلی اندازه‌گیری شده و به مقاومت نهایی ربط داده می‌شود.
۲- آزمایش‌های صوتی که معمولاً شامل محاسبۀ فرکانش تشدید ارتعاش طولی، عرضی و پیچشی یک نمونۀ کوچک بتنی است. این آزمایش‌ها اطلاعاتی را دربارۀ مدول الاستیسیته دینامیکی، ثابت میرایی و استهلاک لگاریتمی‌فراهم می‌سازند.
۳- آزمایش‌های انتقال ضربان در فرکانس‌های صوتی و ماوراءصوت. این آزمایش‌ها سرعت یک ضربان فشاری در حال عبور از میان بتن را اندازه‌گیری کرده و اطلاعاتی پیرامون حضور یا عدم حضور ترک‌ها در بتن یکپارچه را ارائه می‌نماید. همچنین برای تعیین ضخامت دال‌هایی که به یک وجه آن دسترسی نیست، به کار می‌روند.
۴- آزمایش‌های رادیواکتیو شامل جذب اشعۀ X و گاما. این آزمایش‌ها اطلاعاتی در مورد دانسیته یا کیفیت بتن و همچنین وجود یا عدم وجود میلگرد فولادی را فراهم می‌نمایند.
۵- آزمایش‌های نفوذ میله که عمق نفوذ یک میلۀ فلزی را که توسط یک تفنگ مخصوص به درون بتن رانده می‌شود، به دقت اندازه‌گیری می‌نمایند. به علاوه سختی سنگدانه‌ها در مقیاس مو[۱] باید تعیین گردد. با دانستن مقادیر مذکور، مقاومت فشاری تقریبی بتن با استفاده از جداول و گراف‌های ارائه شده قابل تعیین است.
چکش اشمیت یکی از رایج‌ترین و پَُرمصرف‌ترین ابزارهای ضربه‌زنی است، که در صورت استفادۀ صحیح می‌تواند وسیلۀ باارزشی باشد. اما بی‌دقتی و استفادۀ توأم با عدم تشخیص پارامترهای مؤثر می‌تواند به نتایج نادرستی منجر گردد. نتایج آزمایش چکش به متغیرهای زیادی از جمله وضعیت قرارگیری چکش (قائم، افقی یا زاویه‌دار)، صافی سطح مورد آزمایش، مقدار رطوبت داخلی و سطحی، اندازه و شکل و صلبیت نمونه، نوع سنگدانه‌ها، اندازۀ سنگدانه‌ها و تمرکز آنها در نزدیکی سطح، حفره‌های هوا، سن، درجه حرارت و شرایط عمل‌آوری قبلی بستگی دارد. استاندارد نمودن شرایط آزمایش برخی از متغیرها را کاهش داده یا حذف می‌نماید ولی وجود بقیۀ آنها استفاده از منحنی‌های کالیبراسیون خاص را ضروری می‌سازد. از آنجا که منحنی‌های کالیبراسیون ارائه شده توسط سازندۀ چکش فقط برای شرایط خاصی قابل اعمال است، بدیهی است که مقادیر مقاومت حاصله از قرائت چکش و استفاده از منحنی کالیبراسیون مذکور به استثنای موارد اتفاقی دقیق و قابل اعتماد نمی‌باشد. در صورتی که چکش برای شرایط ویژه مربوط به بتن مورد آزمایش کالیبره گردد، می‌توان انتظار نتایج دقیق‌تر و قابل اعتمادتری برای مقاومت را داشت. فواید اصلی آزمایش‌های ضربه‌زنی سرعت، سادگی واقتصادی بودن آنها است. اما نتایج باید به دقت تبیین شده و به صورت کیفی نه کمی‌مد نظر قرار گیرند، مگر اینکه منحنی کالیبراسیون مختص شرایط مورد نظر تهیه شده باشد. آزمایش‌های ضربه‌زنی نباید به عنوان جایگزین آزمایش‌های فشاری استاندارد تلقی شوند، بلکه به عنوان مکمل جهت کسب اطلاعات اضافی مد نظر قرار گیرند.
فرکانس‌های صوتی طولانی اساساً برای آزمایش تیرها و استوانه‌ها در آزمایشگاه به منظور تعقیب مسیر خرابی وقتی نمونه تحت آزمایش در شرایط محیط خارجی است، مورد استفاده قرار می‌گیرند. آزمایش‌های سرعت ضربان معمولاً بر روی سازه‌های بتنی جهت کسب اطلاعاتی پیرامون درجه یکنواختی خصوصاً با توجه به مقدار و موقعیت ترک‌ها انجام می‌شود. براساس نتایج موجود، بتن‌های با سرعت موج طولی بیش از m/s 4500 در شرایط عالی و بتن‌های با سرعت موج طولی کمتر از m/s 2100 در شرایط بسیار ضعیفی قرار دارند.
آزمایش میلۀ نفوذ آزمایش باارزشی است که به همراه سایر روش‌های موجود جهت تعیین مقاومت فشاری بتن به کار می‌رود. اما آزمایش باید به دقت انجام شده و اهمیت نتایج عددی نهایی باید دقیقاً مورد ارزیابی قرار گیرد. برقراری ارتباط بین آزمایش‌های نفوذ میله و آزمایش‌های استوانه مغزه گیری می‌تواند در ارزیابی نتایج نهایی بسیار سودمند باشد. آزمایش میلۀ نفوذ کاملاً غیر مخرب نیست، زیرا ممکن است ایجاد حفره شبیه بیرون پریدگی در سطح بتن بنماید.
[۱] – Moh
