کارایی بتن چیست و چگونه اندازه‌گیری می‌شود؟

کارایی بتن

کارایی بتن اصطلاحی جامع و گسترده است که بیان می‌کند بتن تازه مخلوط شده چطور می‌تواند با حداقل از دست دادن یکنواختی بهره‌برداری شود. کارایی بتن مستقیماً بر مفاهیم مقاومت، دوام، کیفیت، ظاهر بتن سخت شده و حتی هزینه و نحوه اجرای کارهای عملیاتی بتن‌ریزی و عمل‌آوری تأثیر دارد. بنابراین تعیین ویژگی‌های کیفی و کمی کارایی بتن با استفاده از آزمایش‌های مختلف اهمیت فراوانی دارد. در این مقاله از بلاگ رامکا، ضمن بررسی مفهوم کارایی بتن، به معرفی عوامل تأثیرگذار بر آن، روش‌های آزمایش و تعیین مقدار کمی، کیفی و تجهیزات آزمایشی تست اسلامپ می‌پردازیم. پس تا انتها همراه ما باشید.

مفهوم کارایی بتن

کارایی بتن از دیدگاه افراد مختلف مفهوم متفاوتی دارد. همین امر باعث شده مفهوم کارایی، مفهومی گسترده و پیچیده باشد. برای نمونه بتنی که تمام انتظارات تیم طراحی و ساخت را برآورده کند، برای تولیدکننده بتنی کارا مناسب است. برای مثال مهندسین سازه، استحکام بالا و پیوند مناسب با آرماتور را از بتن می‌خواهند؛ معماران نگران جذابیت‌های بصری سازه هستند؛

مالکان به دنبال ظرفیت باربری بالا با بیشترین فضای کف هستند و کارگران ترکیبی از روانی و یکپارچگی مناسب بتن را می‌طلبند. در نهایت کسانی که عملیات تکمیلی بتن را انجام می‌دهند، به بتنی عنوان بتن کارا را اطلاق می‌کنند که به سرعت و آسانی به دوام و کیفیتی مطلوب دست یابد.

پمپ بتن حاوی مواد افزودنی قوام ‌آور
بتن با قابلیت پمپ‌پذیری مناسب

عوامل مؤثر بر کارایی بتن

همان‌طور که گفته شد، کارایی بتن شامل مجموعه ویژگی‌هایی است که منجر به تولید سازه یا محصولی با کیفیت می‌شود. نسبت و نوع مصالح به کار رفته در بتن به همراه کیفیت و خواص انواع افزودنی مورد استفاده در طرح اختلاط بتن، همگی بر کارایی بتن مؤثرند. در این بخش از مقاله به بررسی مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر کارایی می‌پردازیم.

نسبت آب به سیمان

نسبت بیشتر سیمان و مواد سیمانی به معنای استحکام بیشتر است. در واقع سیمان همراه با مقدار مناسب آب، باعث ایجاد خمیری مناسب می‌شود که با پوشش بالای سطح سنگدانه، باعث یکپارچگی بالای بتن می‌گردد. مقدار آب کافی در مخلوط خمیر سیمان، برابر با میزان آب لازم برای عملیات هیدراتاسیون سیمان است.

افزودن آب بیش از حد، گرچه باعث سهولت در بتن‌ریزی می‌شود و به نوعی باعث افزایش کارایی بتن در زمان بتن‌ریزی می‌گردد، اما تأثیرات منفی بر جداشدگی بافت بتن، عملیات پرداخت، مقاومت و دوام بتن خواهد داشت.

بنابراین تعیین نسبت آب به سیمان بسیار حائز اهمیت است. مناسب‌ترین نسبت آب به سیمان در نگاهی کلی، برابر با ۰٫۴۵ تا ۰٫۶ (w/cm) است تا علاوه بر تولید بتنی مناسب برای بتن‌ریزی، سایر خصوصیات آن را نیز حفظ نماید.

سایز و شکل سنگدانه

با افزایش سطح سنگدانه‌ها، به خمیر سیمان بیشتری برای پوشاندن کل سطح سنگدانه نیاز است. بنابراین بتن تشکیل‌شده از سنگدانه‌های درشت در مقایسه با بتن سنگدانه ‌ریز، کارایی بالاتری دارد. از سوی دیگر سنگدانه‌های کشیده، زاویه‌دار و پوسته پوسته، به دلیل عدم پیوند مناسب با یکدیگر مناسب طرح اختلاط نیستند و باعث کاهش کارایی بتن می‌شوند.

همین امر باعث شده سنگدانه‌های گرد که دارای سطح مقطع مناسبی هستند، در بتن بیشتر به کار گرفته شوند. گرچه این سنگدانه‌ها نسبت به سنگدانه‌های کشیده سطح مقطع کمتری دارند، اما چون زاویه‌دار نیستند، پیوندهای مستحکمی با خمیر سیمان می‌سازند. در نهایت توجه داشته باشید استفاده از سنگدانه‌های خرد شده با نسبت‌های مختلف در بتن، باعث افزایش کارایی بتن می‌شوند.

انواع سنگدانه بتن
انواع سنگدانه بتن

افزودنی‌های بتن

انواع افزودنی‌ بتن باعث تغییرات کارایی بتن تازه می‌شود؛ برای نمونه سورفکتانت‌هایی مانند فوق روان کننده‌ بتن با ایجاد نیروی دافعه بین سیمان و سنگدانه به مخلوط اجازه می‌دهند بدون استفاده از آب بیشتر، مخلوط روانی مناسبی کسب کند و باعث افزایش دوام و مقاومت بتن شود.

همچنین افزودنی‌های حباب هوا ساز بتن برای جلوگیری از اثرات مخرب چرخه‌های ذوب و یخ، حباب‌های هوایی با اندازه‌های کنترل‌شده در مخلوط بتن تازه ایجاد می‌کند. البته توجه داشته باشید استفاده بیش از حد این افزودنی، باعث ایجاد ترکیبی چسبنده با تأثیر معکوس می‌شود.

ابر روان کننده بتن

ابر روان کننده بتن تایتان TITAN

حفظ اسلامپ طولانی، ویژه بچینگ و بتن‌ریزی در هوای گرم

ابر روان کننده بتن

ابر روان کننده بتن فیوژن پلاس +FUSION

افزاینده مقاومت بتن و کاهنده آب قوی در مدت کم

ابر روان کننده بتن

ابر روان کننده بتن نئون پلاس +NEON

افزایش اسلامپ بتن با نسبت آب به سیمان پایین در کوتاه‌مدت

ابر روان کننده بتن

ابر روان کننده بتن فیوژن FUSION

کاهنده سریع و قوی آب

دیرگیر بتن

دیرگیر بتن دلکو DELCO

بالا بردن زمان گیرش بتن در تابستان

ضد یخ بتن

ضد یخ ملات مایع اپکس APEX

تسریع‌کننده گیرش ملات، حاوی کلر

ضد یخ بتن

ضد یخ بتن مایع نیترو NITRO

تسریع‌کننده گیرش بتن، فاقد کلر

روان کننده بتن

روان کننده بتن ایندکس INDEX

افزایش اسلامپ بتن در پای کار، ویژه پمپاژ طولانی

روان کننده بتن

روان کننده بتن کربن CARBON

افزایش اسلامپ و مقاومت بتن در تابستان

فوق روان کننده بتن

فوق روان کننده بتن اوپال OPAL

افزایش میزان روانی بتن در لوله‌های طولانی پمپ

فوق روان کننده بتن

فوق روان کننده بتن توتال TOTAL

افزایش اسلامپ و مقاومت بتن در تابستان

ابر روان کننده بتن

ابر روان کننده بتن کریپتون KRYPTON

ویژه تولید بتن با حفظ اسلامپ در زمستان

بیشتر بخوانید: عوامل موثر بر کارایی بتن

آزمایش مخلوط اسلامپ

آزمایش اسلامپ در سال ۱۹۱۸ توسط داف آرامز، مهندس عمران و محقق آمریکایی حوزه بتن، به منظور تعیین اثرات نسبت آب به سیمان بر مقاومت بتن معرفی شد.

این آزمایش با مخروط اسلامپ که در اصل مخروط آبرامز نام گرفت، انجام می‌شود. این مخروط برای اندازه‌گیری کیفی کارایی بتن استفاده شده و در آن نشانی از تعیین مقدار کمی نسبت آب به سیمان وجود ندارد.

اندازه‌گیری اسلامپ بتن تازه
مخروط اسلامپ

طبق استاندارد ASTM C143 و AASHTO T 119 در آزمایش تعیین اسلامپ بتن، مخروط اسلامپ را روی پایه جامد و تراز قرار می‌دهند. سپس مخروط را با سه لایه برابر از بتن تازه پر می‌کنند.

البته در هر مرحله، بتن را با استفاده از روشی مشخص از بالا ضربه می‌زنند تا مخروط یکپارچه شود. سپس مخروط را با احتیاط و با سرعت ثابت بلند می‌کنند. پس از فرونشینی یا سقوط نمونه، ارتفاع نهایی را از ارتفاع اصلی مخروط کم کرده و این مقدار را ثبت می‌کنند.

اندازه‌گیری اختلاف ارتفاع مخروط با نمونه بتن فرونشسته
اندازه‌گیری اختلاف ارتفاع مخروط با نمونه بتن فرونشسته

طبق این آزمایش، اسلامپ‌های ۴ تا ۶ اینچ (۱۰۰ تا ۱۵۰ میلی‌متر) معمولاً در محدوده مناسبی برای انجام عملیات بتن‌ریزی قرار دارند. البته مشروط بر اینکه دارای نسبت آب به سیمان مناسبی بوده و الزامات طرح اختلاط بتن را برآورده سازد. توجه داشته باشید شکل و نوع ریزش اسلامپ مهم است و باید ذکر شود.

انواع نتایج آزمایش اسلامپ بتن
انواع نتایج آزمایش اسلامپ بتن
  • اسلامپ واقعی: بتن بدون تغییر شکل افت می‌کند.
  • اسلامپ برشی: قسمت بالای بتن بریده شده و به طرفین می‌لغزد.
  • اسلامپ فروریخته: بتن کاملاً فرو می‌ریزد. توجه داشته باشید اسلامپ فروریخته ممکن است به دلیل خیس بودن مخلوط ایجاد شود.
اسلامپ بر حسب in (mm)مقدار کاراییکاربرد
۰-۱ (۰-۲۵)خیلی کممخلوطی بسیار خشک، قابل استفاده در ماشین‌های سنگفرش با ارتعاشات پر قدرت
۱-۲ (۲۵-۵۰)پایینمخلوطی کم کارایی، قابل استفاده در فونداسیون‌ها با تقویت سبک و روسازی‌های یکپارچه شده توسط ویبراتور دستی
۲-۴ (۵۰-۱۰۰)متوسطقابل استفاده در دال‌های مسلح به صورت دستی یا در بخش‌های به شدت تقویت شده (پر آرماتور) با ارتعاش مکانیکی (ویبراتور)
۴-۷ (۱۰۰-۱۷۵)بالاقابل استفاده در مقاطع با تراکم بالای آرماتور که امکان ویبره آن وجود ندارد.
کارایی بتن با آزمایش اسلامپ

بیشتر بخوانید: اسلامپ بتن

تستر K-Slump

تستر K-Slump در دهه ۱۹۷۰ توسط دکتر کریم ناصر، استاد دانشگاه ساسکاچوان ساخته شد. این تستر می‌تواند تخمین‌های سریعی از اسلامپ و کارایی بتن تازه را در محل ارائه دهد. این دستگاه قابل حمل بوده و ابزاری مناسب برای استفاده در مناطقی است که راه‌اندازی مخروط اسلامپ پایدار دشوار است.

در این دستگاه، لوله‌ای توخالی با دهانه‌های چاک خورده در بتن تازه وارد می‌شود. سپس همان‌طور که بتن مرطوب درون لوله جریان می‌یابد، پیستونی شناور جهت نشان دادن مقدار اسلامپ تخمینی بالا می‌آید.

تستر K-Slump
تستر K-Slump

بررسی بتن خودتراکم

بتن خود تراکم (SCC)، بتنی سیال و مقاوم در برابر جداشدگی و آب‌انداختگی است. این بتن به‌راحتی در قالب‌های پیچیده و نواحی پر آرماتور جای می‌گیرد. از آن‌جایی که این سری از مخلوط‌های بتنی بسیار سیال هستند، نمی‌توان میزان کارایی آن‌ها را با استفاده از تست اسلامپ معمولی تعیین کرد. بنابراین روش‌های جدیدی برای تعریف میزان کارایی آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

چه کسی مخترع بتن خود متراکم است؟

انگیزه تولید و توسعه بتن خود متراکم یا خود تراکم در اواسط دهه ۱۹۸۰ در ژاپن ایجاد شد. با کاهش نیروی کار ماهری که بتواند بتن را به‌ درستی در قالب‌های پیچیده یا مناطق پر آرماتور جای دهد، بن‌بستی در ساخت سازه‌های بتنی بادوام ایجاد شد.

با بررسی‌های انجام شده مشخص شد راه‌حل این مشکل، توسعه طرح اختلاط بتن جدیدی است که بتواند به راحتی بر اساس وزن خود به تمام نقاط پر پیچ‌وخم قالب‌های پیچیده یا نواحی با تراکم بالای آرماتور بدون نیاز به استفاده از ویبراتور جریان یابد.

تا اینکه در سال ۱۹۸۸، تیمی از دانشگاهیان و متخصصان صنعت ساخت و ساز به رهبری پروفسورهای اوکامورا و اوزاوا در دانشگاه توکیو توانستند چنین ترکیبی را تولید کنند.

در ساخت این بتن‌ها، آن‌ها از مواد پوزولانی (SCM) مانند خاکستر بادی، سرباره کوره بلند و دوده سیلیسی استفاده کردند تا بدین‌ترتیب بتنی با ویسکوزیته کم و مقاومت بالا در برابر جداشدگی تولید کنند. اولین سازه مهم ساخته شده با این بتن، مربوط به بلوک‌های لنگر پل آکاشی کایکیو بود.

پل آکاشی کایکیو
پل آکاشی کایکیو

انواع تست کارایی بتن خود تراکم

با توسعه طرح اختلاط بتن SCC، کشورهای اسکاندیناوی به دلیل کارایی بالا و کاهش هزینه‌ها، این فناوری را به سرعت پذیرفتند و روش‌های بتن‌ریزی و آزمایشی منحصربه‌فردی را توسعه دادند. پیشرفت سریع پروژه‌ها، راحتی کار برای کارگران، عدم استفاده از ویبراتور و عواملی از این قبیل، باعث شد استفاده از بتن‌های خود تراکم و سایر بتن‌ها با کارایی بالا در اروپا و آمریکا گسترش یابد.

امروزه استاندارد ASTM روش‌های قابل اعتمادی از انواع آزمون‌ها را برای تعیین میزان کارایی این نوع بتن‌ها تعیین کرده که در ادامه به بررسی هر یک از آن‌ها می‌پردازیم.

ژل میکروسیلیس

پاور ژل میکروسیلیس اومگا پلاس +OMEGA

الیافی و بدون الیاف، آب‌بند کننده بتن

ژل میکروسیلیس

پاور ژل میکروسیلیس اولترا پلاس +ULTRA

ایجاد چسبندگی در ملات و کاهش نفو‌ذپذیری بتن

ژل میکروسیلیس

مکمل بتن مجیک MAGIC

بهبود دهنده ویژگی‌های آب‌بندی بتن

ژل میکروسیلیس

پاور ژل میکروسیلیس اومگا OMEGA

مناسب برای آب‌بندی و دوام بتن

ژل میکروسیلیس

سوپر ژل میکروسیلیس سیگما SIGMA

آب‌بند و کاهش‌دهنده میزان نفوذپذیری بتن

ژل میکروسیلیس

دوغاب میکروسیلیس آلفا ALPHA

ساخت بتن مقاوم و نفوذناپذیر

ژل میکروسیلیس

سوپر ژل میکروسیلیس پرو PRO

الیافی و بدون الیاف | آب‌بندی و دوام بتن

ژل میکروسیلیس

پاور ژل میکروسیلیس اولترا ULTRA

الیافی و بدون الیاف | آب‌بندی و دوام بتن

ژل میکروسیلیس

مکمل بتن پلاس PLUS

بهبود رئولوژی و خواص آب‌بندی و دوامی بتن

ژل میکروسیلیس

دوغاب میکروسیلیس میکرو MICRO

ساخت بتن آب‌بند و بادوام

تست جریان اسلامپ

 در این روش، طبق استاندارد ASTM C1611 و AASHTO T 347 از مخروط اسلامپ معمولی که روی صفحه پایه صاف و صلب قرار دارد، برای تعیین میزان جاری شدن بتن خود تراکم تازه در اثر وزن خود استفاده می‌شود. در روش جریان اسلامپ، مخروط را می‌توان به صورت عمودی یا معکوس قرار داد. پس از پر شدن مخروط از بتن، مخروط را به صورت عمودی و با سرعت ثابت بالا آورده تا بتن روی صفحه زیرین پخش شود.

آزمایش جریان اسلامپ در بتن خود تراکم
آزمایش جریان اسلامپ در بتن خود تراکم

اگر از صفحه پایه برای اندازه‌گیری دبی و ویسکوزیته نسبی بتن در آزمایشگاه استفاده شود، لازم است تا میزان پخش‌شدگی اولیه و نهایی با دو دایره متحدالمرکز علامت‌گذاری شود.

تست J-Ring یا حلقه J (قابلیت عبور)

 طبق استاندارد ASTM C1621 و AASHTO T 345، این روش راهکاری برای اندازه‌گیری میزان جریان مخلوط بتن از میان میله‌های آرماتور در فواصل نزدیک به هم است. در این روش علاوه بر مخروط اسلامپ و صفحه پایه مورد استفاده در آزمایش جریان اسلامپ، از فیکسچر تست J-Ring برای شبیه‌سازی قرارگیری میلگرد استفاده می‌شود.

مانند آزمایش جریان اسلامپ، در روش حلقه J، مخروط ممکن است به حالت عمودی یا معکوس داخل J-Ring قرار گیرد. چنانچه حالت عمودی (روش A) انتخاب می‌شود، باید از مخروط اسلامپ اصلاح شده با زبانه‌های برداشته شده استفاده شود تا از تداخل با فیکسچر J-Ring جلوگیری شود.

آزمایش حلقه J
آزمایش حلقه J

تست L-Box یا جعبه L

 روشی جایگزین برای توصیف جریان و توانایی عبور مخلوط‌های SCC است. در این روش قیف عمودی را با بتن پر می‌کنند، سپس با بالا بردن دریچه کشویی بتن درون بخش افقی دستگاه جریان می‌یابد.

بدین‌ترتیب بتن از میان میله‌های آرماتور شبیه‌سازی شده در کف جعبه عبور کرده و در نهایت، با توقف جریان، عمق (ارتفاع) بتن در ابتدا و انتهای بخش افقی اندازه‌گیری می‌شود. این روش در اروپا و برخی از وزارتخانه‌های حمل و نقل ایالتی استفاده می‌شود، اما در حال حاضر استانداردی برای آن تهیه نشده است.

آزمایش جعبه L
آزمایش جعبه L

همان‌طور که گفته شد کارایی بتن بر مقاومت، دوام، ظاهر و نمای بتن سخت‌شده، نحوه اجرای بتن‌ریزی و پرداخت نهایی تأثیر فراوانی دارد. بنابراین تعیین مقدار کیفی و کمی کارایی بتن با استفاده از آزمایش‌های مختلف اهمیت زیادی دارد. در این مقاله از بلاگ رامکا به بررسی مفهوم کارایی بتن و روش‌های آزمایش مرتبط با آن در انواع بتن معمولی و بتن خود تراکم پرداختیم. امیدواریم این مقاله برای شما مفید بوده باشد.

منبع +

ابر روان کننده بتن

ابر روان کننده بتن تایتان TITAN

حفظ اسلامپ طولانی، ویژه بچینگ و بتن‌ریزی در هوای گرم

ابر روان کننده بتن

ابر روان کننده بتن فیوژن پلاس +FUSION

افزاینده مقاومت بتن و کاهنده آب قوی در مدت کم

ابر روان کننده بتن

ابر روان کننده بتن نئون پلاس +NEON

افزایش اسلامپ بتن با نسبت آب به سیمان پایین در کوتاه‌مدت

ابر روان کننده بتن

ابر روان کننده بتن فیوژن FUSION

کاهنده سریع و قوی آب

دیرگیر بتن

دیرگیر بتن دلکو DELCO

بالا بردن زمان گیرش بتن در تابستان

ضد یخ بتن

ضد یخ ملات مایع اپکس APEX

تسریع‌کننده گیرش ملات، حاوی کلر

ضد یخ بتن

ضد یخ بتن مایع نیترو NITRO

تسریع‌کننده گیرش بتن، فاقد کلر

روان کننده بتن

روان کننده بتن ایندکس INDEX

افزایش اسلامپ بتن در پای کار، ویژه پمپاژ طولانی

روان کننده بتن

روان کننده بتن کربن CARBON

افزایش اسلامپ و مقاومت بتن در تابستان

فوق روان کننده بتن

فوق روان کننده بتن اوپال OPAL

افزایش میزان روانی بتن در لوله‌های طولانی پمپ

فوق روان کننده بتن

فوق روان کننده بتن توتال TOTAL

افزایش اسلامپ و مقاومت بتن در تابستان

ابر روان کننده بتن

ابر روان کننده بتن کریپتون KRYPTON

ویژه تولید بتن با حفظ اسلامپ در زمستان

6 دیدگاه برای “کارایی بتن چیست و چگونه اندازه‌گیری می‌شود؟

  1. اشتراک‌ها: عوامل موثر بر کارایی بتن: 11 عامل موثر - صنایع شیمی ساختمان رامکا

  2. اشتراک‌ها: انواع بتن مسلح با الیاف: انواع بتن الیافی و عوامل مؤثر بر خواص آن

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.