تعیین توده ویژه سنگدانه‌های سبک سازه‌ای
توده ویژه که در ACI 211.2-69 توضیح داده شده است، رابطۀ بین وزن و حجم جایگزین شده در سنگدانه‌های سبک در حالت خشک یا مرطوب را بیان می‌کند و برای تنظیم نسبت‌های اختلاط بتن مورد استفاده قرار می‌گیرد. ابزار اصلی پیکنومتر به شکل بطری دهانه باریک با حجم ۲ لیتر همراه با پیکنومتر روی آن، می‌باشد. به ازای هر اندازۀ سنگدانه‌های سبک، دو نمونه جهت انجام آزمایش گرفته می‌شود. نمونه اول وزن می‌شود و سپس در کوره در دمای c 110 – c 105یا روی صفحۀ داغ تا هنگامی که وزنش ثابت شود، خشک می‌گردد.
وزن نمونه خشک یادداشت شده و میزان رطوبت سنگدانه (برحسب درصدی از وزن سنگدانه خشک) محاسبه می‌شود. این مقدار برای رسم منحنی توده ویژه و میزان رطوبت که در شکل مطلب پست طرح اختلاط بتن سبک نشان داده شده، مورد استفاده قرار می‌گیرد. نمونۀ دوم سنگدانه وزن می‌شود (C برحسب گرم). سپس نمونه در پیکنومتر خالی قرار داده می‌شود. نمونه بایستی نصف یا دو سوم حجم پیکنومتر را اشغال کند.
آب تا پُر شدن سه چهارم بطری، افزوده می‌شود و هوای ایجاد شده با تکان دادن و غلطاندن بطری خارج می‌گردد. پس از اینکه تمام هوا خارج شد، بطری پُر شده و توزین می‌گردد. توده ویژه (با روش پیکنومتر) از رابطۀ زیر محاسبه می‌شود.
که در آن:
A= وزن پیکنومتر پُر حاوی سنگدانه‌ها و آب (gr)
B= وزن پیکنومتر پُر از آب (gr)
C= وزن سنگدانه‌ها در حالت خشک یا مرطوب (gr)
برای تعیین توده ویژه درشت‌دانه‌های بزرگتر که انجام آن به وسیله پیکنومتر ممکن نیست، می‌توان به روش وزن معادل در هوا و آب مطابق ASTM C127عمل نمود. سطح فوقانی ظرف توزین سنگدانه‌ها در آب را بایستی با صافی پوشاند تا ذرات سبک شناور نشوند.
توده ویژه با این روش به کمک رابطۀ زیر محاسبه می‌شود:
که در آن:
C= وزن نمونه با رطوبت معین در هوا (gr)
E= وزن نمونه درشت‌دانه در آب (gr)
S= توده ویژه نمونه با رطوبت معین (gr)
